کشورهای صادر کننده خرما

تجارت و صادرات خرما

وضعیت کشورهای صادر کننده خرما حاکی از آن است که در این کشورهای تولید‌کننده، کشور عراق رتبه اول را به خود اختصاص داده است و در سال‌های قبل از جنگ خلیج‌فارس حدود نیمی از تجارت و صادرات خرما توسط کشور عراق انجام می‌گرفته است به طوری که در سال ۱۹۸۲ کشور عراق با صدور ۱۲۰ هزار تن خرما بیش از نیمی از تجارت و صادرات خرما را در اختیار داشته است و این میزان تا سال ۱۹۹۰ که کشور عراق با ۱۹۰ هزار تن صادرات در برابر کل صادرات جهان که ۴۱۶۲۲۵ تن بوده است.

باز هم این کشور در ردیف اولین کشورهای صادرکننده خرما قرار داشته و بیش از ۴۶% صادرات را به خود اختصاص داده است. لیکن بعد از شروع جنگ خلیج‌فارس تجارت و صادرات خرمای عراق رو به نقصان گذاشت به طوری که در سال‌های اخیر به علت تحریم اقتصادی و نیاز به مصرف آن در داخل کشور صادرات خرمای عراق خیلی ناچیز و شاید صفر گردیده است.

    بررسی‌های به عمل در رابطه با کشورهای صادرکننده خرما نشان می‌دهد که صادرات خرما در دهه ۱۹۷۰ خیلی بیش از دهه ۱۹۸۰ بوده و رقم صادرات در سال‌های ۱۹۷۷ شروع به تقلیل نموده به طوری که در سال ۱۹۸۲ رقم صادرات خرما به ۲۳۶۰ هزار تن رسیده است در حالی که در سال‌های ۱۹۶۵ و ۱۹۷۴ و ۱۹۷۶ رقم کل صادرات جهانی خرما به ترتیب ۳۴۷ هزار و ۳۲۴ هزار و ۲۵۲ هزار تن بوده.

بازگشت مجدد عراق به عرصه تجارت و صادرات

بررسی دیگری حاکی از این است که در سال‌های قبل کشور ایران از نظر تجارت و صادرات خرما در بین کشورهای صادرکننده خرما در مقام اول بوده است. لیکن به مرور زمان و برنامه‌ریزی‌های سنجیده کشور عراق، ایران نتوانسته است در زمینه صادرات با عراق رقابت نماید و به رتبه دوم کشورهای صادرکننده تنزل یافته است.

زیرا در سال‌های بعد از ۱۹۷۰ محصول خرمای عراق تحت نظارت دولت درآمده و با برنامه‌های صحیح بازاریابی این کشور در بازارهای جهانی به موفقیت چشم‌گیری دست یافته به‌طوری که توانسته است در بعضی از سال‌ها مانند سال ۱۹۷۶ به میزان صادرات خرمای ۲۸۶ هزار تن یعنی بیش از  صادرات جهان دست یابد و در این میان متأسفانه در ایران کاری بر روی این محصول پر ارزش انجام نشده است.

تجارت وصادرات خرما در آفریقا

در آفریقا کشورهای صادر کننده خرما بیشتر در شمال آفریقا قرار دارند. در سال‌های قبل از ۸۰ کشور الجزایر اولین صادرکننده خرما بوده و کشور تونس در ردیف دوم قرار داشته است. لیکن از سال ۸۰ به بعد میزان صادرات خرمای الجزاير نزول کرده و کشور تونس صادرات خود را افزایش داده به‌طوری که در حال حاضر تونس به عنوان صادرکننده عمده خرما در شمال آفریقا محسوب می‌گردد و کشور الجزایر در رتبه دوم قرار دارد.

در حال حاضر کشور ایران با داشتن انواع خرماهای مرغوب صادراتی که در بازار جهانی دارای موقعیت و شرایط ممتازی است و عدم صادرات خرمای عراق بار دیگر به عنوان اولین صادرکننده خرما در جهان شناخته می‌شود،.

لازم به توضیح است با اندکی توجه و کار بر روی تخیلات ایران، این کشور می‌تواند به موقعیت صادراتی خود در گذشته دست یابد و حتی پس از تحریم اقتصادی عراق و ورود به بازار تجارت خرما باز هم ایران موقعیت مناسب و استثنایی خود را محفوظ دارد.

بعد از عراق و ایران، عربستان به عنوان سومین صادرکننده خرما در جهان شناخته می‌شد و پس از آن پاکستان در رتبه بعدی قرار داشت.

لیکن در سال‌های اخیر پاکستان با صادرات متوسط ۴۰ هزار تن از کشور عربستان در میزان تجارت و صادرات خرما سبقت گرفته است و به مقام سومین کشور صادرکننده جهان رسیده است و به‌طور خلاصه می‌توان گفت که صادرات عمده خرمای جهان مربوط به کشورهای عراق، عربستان، پاکستان، الجزایر و تونس می‌باشد و کشورهای دیگر سهم عمده‌ای در صادرات خرما ندارند.

خرما

کشورهای عمده وارد کننده خرما

کشورهای عمده واردکننده خرما عبارت‌اند از چین، هند، فرانسه، انگلستان، امارات متحده عربی، سنگاپور و مالزی که در سال‌های اخیر از میزان واردات چین به مقدار زیادی کاسته شده است و در عوض میزان واردات خرمای کشور اردن افزایش یافته است.

بعضی از کشورها هم خرمای وارداتی خود را بسته‌بندی و پردازش نموده و صادر می‌نمایند که کشورهای مالزی و سنگاپور از این گونه کشورها محسوب می‌گردند و صادرات این کشورها از تولید داخلی نیست بلکه از واردات بوده که بر روی آن‌ها عملیات لازم انجام و سپس به عنوان کالای تجارتی به دیگر کشورها صادر شده است.

    کشور ایران در صورتی که نسبت به رفع موانع و مشکلات موجود بر سر راه صادرات خرمای خود اقدام نماید، می‌تواند سهم بیشتری از صادرات خرمای جهان را به خود اختصاص دهد.

میزان صادرات خرمای ایران که در سال ۱۹۸۲ حدود ۱۲۴۲۶ تن بوده است در سال ۱۹۹۳ تا میزان ۹۶۵۵۲ تن افزایش یافته است و در این سال کشور ایران از لحاظ صادرات در رتبه اول جهان قرار گرفته است. جهش میزان صادرات خرمای ایران در سال‌های اخیر نشانگر آن است که این کشور دارای استعدادهای فوق‌العاده و امکانات بالقوه و بالفعل بسیاری برای صادرات محصول خرما می‌باشد.

    در سال ۳۹۳، جمهوری اسلامی ایران، بیش از ۸۱ کشور جهان را با صادرات خرمای خود شگفت زده کرد. مقاصد اصلی صادرات خرمای ایران، عمدتا کشورهای امارات، پاکستان، ترکیه و افغانستان بوده‌اند.

در جدول بعد مقاصد عمده صادراتی خرمای ایران در سال ۱۳۹۳ نشان داده شده است.

جدول (۲-۲)

منبع: گمرک جمهوری اسلامی

   هر ساله، خرمای ایران به کشورهای همسایه‌ی ایران مانند امارات، پاکستان، ترکیه، افغانستان، عراق و آذربایجان، و همچنین به کشورهایی از منطقه‌ی خود مانند هند، قزاقستان، مالزی و روسیه، و همچنین به کشورهای اروپایی مانند انگلستان، آلمان و اوکراین، و حتی به کشورهایی مانند کانادا و استرالیا صادر می‌شود. با این که برخی از مقاصد صادراتی ایران، مانند پاکستان و عراق، خود تولیدکننده‌ی بزرگ خرما در جهان هستند، اما خرمای ایران همچنان در این کشورها نیز خریدار دارد. در نمودار بعد سهم هر یک از مقاصد صادراتی در ۱۵ سال گذشته نشان داده شده است.

نمودار (۳-۲)

منبع: گمرک جمهوری اسلامی

    همچنین، طبق آمار سازمان جهانی، حجم تجارت خرما در سال ۲۰۱۱ به بیش از ۴/۱ میلیون تن رسید. ایران نیز در رده دوم صادرکنندگان خرما در جهان، پس از تونس، از نظر قیمت صادرات قرار دارد. پس از تونس و ایران، عربستان، رژیم صهیونیستی، پاکستان، عراق، آمریکا، فرانسه، امارات و مصر در رده‌های سوم تا دهم صادرکنندگان خرما در جهان قرار دارند.

رژیم صهیونیستی، آمریکا، فرانسه و هلند که تولید خرمای سالانه کمتر از ۲۰ هزار تن دارند به علت بالا بودن قیمت واحد خرمای تولیدی‌شان جزء صادرکنندگان عمده خرما به شمار می‌روند. با وجود اینکه صادرات خرما در کشورهایی مانند عراق و پاکستان از حجم بالایی برخوردار است، اما قیمت خرمای تولیدی این کشورها بسیار پایین‌تر از دیگر کشورها است.

صادرات خرما

یکی از علت‌های اصلی این تفاوت قیمت واحد خرمای صادراتی بسته‌بندی مناسب محصولات است. در واقع صادرات خرمای کشورهای کمتر توسعه‌یافته غالباً به صورت فله و بدون بسته‌بندی مناسب انجام می‌گیرد و از این رو خرمای صادراتی این کشورها قیمت بسیار پایین‌تری از خرمای صادراتی کشورهای توسعه‌یافته دارد.

در سال های اخیر صادرکنندگان خرمای ایران نیز تلاش کرده اند تا با بهبود بسته بندی محصولات خود، سهم بیشتری از نظر قیمتی در بازارهای جهانی بدست آورند و بخشی از افزایش قیمت خرما در سال های اخیر بدلیل این تغییرات در بسته بندی خرمای صادراتی است. بنابراین ارتقا در صنعت بسته بندی و تولید محصولات فرآوری شده خرما می تواند در افزایش قیمت خرما در صادرات به دیگر کشورها تأثیر بسزایی داشته باشد.

با توجه به جمعیت بالای کشورهای هند، مالزی، روسیه و اندونزی، این کشورها قابلیت بالایی در واردات خرما دارند. تولیدکنندگان ایرانی با انجام اقدامات مناسب و بازاریابی، می‌توانند صادرات خرمای ایران به این کشورها را افزایش داده و بهره‌مندی از ظرفیت بالای آن‌ها در واردات خرما بهره ببرند.