تجارت و صادرات خرما

وضعیت تجارت و صادرات خرما

وضعیت تجارت و صادرات خرما در کشورهای عمده تولید‌کننده آن حاکی از آن است که در این کشورها، کشور عراق رتبه اول را به خود اختصاص داده است و در سال‌های قبل از جنگ خلیج‌فارس حدود نیمی از تجارت و صادرات خرما در سطح جهانی توسط کشور عراق انجام می‌گرفته است به طوری که در سال ۱۹۸۲ کشور عراق با صدور ۱۲۰ هزار تن خرما بیش از نیمی از تجارت و صادرات خرما را در اختیار داشته است و این میزان تا سال ۱۹۹۰ که کشور عراق با ۱۹۰ هزار تن صادرات در برابر کل صادرات جهان که ۴۱۶۲۲۵ تن بوده است باز هم در ردیف اولین کشور صادرکننده خرما قرار داشته و بیش از ۴۶% تجارت و صادرات خرما را به خود اختصاص داده است.

لیکن بعد از شروع جنگ خلیج‌فارس صادرات خرمای عراق رو به نقصان گذاشت به طوری که در سال‌های اخیر به علت تحریم اقتصادی و نیاز به مصرف آن در داخل کشور صادرات خرمای عراق خیلی ناچیز و شاید صفر گردیده است.

تجارت و صادرات خرما در عراق

بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که تجارت و صادرات خرما در دهه ۱۹۷۰ خیلی بیش از دهه ۱۹۸۰ بوده و رقم صادرات در سال‌های ۱۹۷۷ شروع به تقلیل نموده به طوری که در سال ۱۹۸۲ رقم تجارت و صادرات خرما به ۲۳۶۰ هزار تن رسیده است در حالی که در سال‌های ۱۹۶۵ و ۱۹۷۴ و ۱۹۷۶ رقم کل صادرات جهانی خرما به ترتیب ۳۴۷ هزار و ۳۲۴ هزار و ۲۵۲ هزار تن بوده.

در شمال آفریقا در سال‌های قبل از ۸۰ کشور الجزایر اولین صادرکننده خرما بوده و کشور تونس در ردیف دوم قرار داشته است. لیکن از سال ۸۰ به بعد میزان صادرات خرمای الجزاير نزول کرده و کشور تونس صادرات خود را افزایش داده به‌طوری که در حال حاضر تونس به عنوان صادرکننده عمده خرما در شمال آفریقا محسوب می‌گردد و کشور الجزایر در رتبه دوم قرار دارد.

وضعیت تجارت و صادرات خرما در ایران

تجارت و صادرات خرما در ایران

بررسی دیگری حاکی از این است که در سال‌های قبل کشور ایران از نظر تجارت و صادرات خرما در بین کشورهای صادرکننده در مقام اول بوده است لیکن به مرور زمان و برنامه‌ریزی‌های سنجیده کشور عراق، ایران نتوانسته است در زمینه تجارت و صادرات خرما با عراق رقابت نماید و به رتبه دوم کشورهای صادرکننده تنزل یافته است.

زیرا در سال‌های بعد از ۱۹۷۰ محصول خرمای عراق تحت نظارت دولت درآمده و با برنامه‌های صحیح بازاریابی این کشور در بازارهای جهانی به موفقیت چشم‌گیری دست یافته به‌طوری که توانسته است در بعضی از سال‌ها مانند سال ۱۹۷۶ به میزان صادرات خرمای ۲۸۶ هزار تن یعنی بیش از  صادرات جهان دست یابد و در این میان متأسفانه در ایران کاری بر روی این محصول پر ارزش انجام نشده است.

در حال حاضر کشور ایران با داشتن انواع خرماهای مرغوب صادراتی که در بازار جهانی دارای موقعیت و شرایط ممتازی است و عدم تجارت و صادرات خرما در عراق بار دیگر به عنوان اولین صادرکننده خرما در جهان شناخته می‌شود، لازم به توضیح است با اندکی توجه و کار، این کشور می‌تواند به موقعیت صادراتی خود در گذشته دست یابد و حتی پس از تحریم اقتصادی عراق و ورود به بازار تجارت و صادرات خرما باز هم ایران موقعیت مناسب و استثنایی خود را محفوظ دارد.

بر اساس آماری که گمرک جمهوری اسلامی در سال 1393 اعلام کرده است، 162 هزار تن خرما از ایران صادر شده است که ارزش آن نزدیک به 219 میلیون دلار بوده است. با این حال، سازمان جهانی غذا و کشاورزی ملل متحد، سالانه تولید حدود ۱ میلیون و ۸۰ هزار تن خرما در ایران را گزارش کرده است. خرما یکی از محصولات کشاورزی است که هر ساله حجم بالایی از صادرات کشاورزی را به خود اختصاص می‌دهد و از جمله ۵ محصول کشاورزی عمده صادراتی به شمار می‌رود.

تجارت و صادرات خرما در ایران بیشتر بر پایه صادرات خرماهای ‌مضافتی، زاهدی، شاهانی، استعمران، بکاب، پیاروم است. در این بین، خرمای مضافتی سهم عمده‌ی صادرات خرمای کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین، خرمای پیاروم به عنوان گرانترین خرمای ایران شناخته شده است، زیرا میانگین قیمت این خرما در تجارت و صادرات خرما ۴/۴ دلار به ازای هر کیلوگرم بوده است.

بعد از عراق و ایران، عربستان به عنوان سومین صادرکننده خرما در جهان شناخته می‌شد و پس از آن پاکستان در رتبه بعدی قرار داشت. لیکن در سال‌های اخیر پاکستان با صادرات متوسط ۴۰ هزار تن از کشور عربستان در میزان تجارت و صادرات خرما سبقت گرفته است و به مقام سومین کشور صادرکننده جهان رسیده است و به‌ طور خلاصه می‌توان گفت که صادرات عمده خرمای جهان مربوط به کشورهای عراق، عربستان، پاکستان، الجزایر و تونس می‌باشد و کشورهای دیگر سهم عمده‌ای در صادرات خرما ندارند.

کشورهای عمده وارد کننده خرما

کشورهای عمده واردکننده خرما عبارت‌اند از چین، هند، فرانسه، انگلستان، امارات متحده عربی، سنگاپور و مالزی که در سال‌های اخیر از میزان واردات چین به مقدار زیادی کاسته شده است و در عوض میزان واردات خرمای کشور اردن افزایش یافته است.

بعضی از کشورها هم خرمای وارداتی خود را بسته‌بندی و پردازش نموده و صادر می‌نمایند که کشورهای مالزی و سنگاپور از این گونه کشورها محسوب می‌گردند و صادرات این کشورها از تولید داخلی نیست بلکه از واردات بوده که بر روی آن‌ها عملیات لازم انجام و سپس به عنوان کالای تجارتی به دیگر کشورها صادر شده است.

واردات خرما در جهان

کشور ایران در صورتی که نسبت به رفع موانع و مشکلات موجود بر سر راه تجارت و صادرات خرما اقدام نماید، می‌تواند سهم بیشتری از صادرات خرمای جهان را به خود اختصاص دهد. میزان صادرات خرمای ایران که در سال ۱۹۸۲ حدود ۱۲۴۲۶ تن بوده است در سال ۱۹۹۳ تا میزان ۹۶۵۵۲ تن افزایش یافته است و در این سال کشور ایران از لحاظ تجارت و صادرات خرما در رتبه اول جهان قرار گرفته است. جهش میزان صادرات خرمای ایران در سال‌های اخیر نشانگر آن است که این کشور دارای استعدادهای فوق‌العاده و امکانات بالقوه و بالفعل بسیاری برای تجارت و صادرات خرما می‌باشد.

    در سال 1393، جمهوری اسلامی ایران، بیش از ۸۱ کشور جهان را با صادرات خرمای خود شگفت زده کرد. مقاصد اصلی صادرات خرمای ایران، عمدتا کشورهای امارات، پاکستان، ترکیه و افغانستان بوده‌اند.

در جدول زیر مقاصد عمده صادراتی خرمای ایران در سال ۱۳۹۳ نشان داده شده است.

منبع: گمرک جمهوری اسلامی

   هر ساله، خرمای ایران به کشورهای همسایه‌ی ایران مانند امارات، پاکستان، ترکیه، افغانستان، عراق و آذربایجان، و همچنین به کشورهایی از منطقه‌ی خود مانند هند، قزاقستان، مالزی و روسیه، و همچنین به کشورهای اروپایی مانند انگلستان، آلمان و اوکراین، و حتی به کشورهایی مانند کانادا و استرالیا صادر می‌شود. با این که برخی از مقاصد صادراتی ایران، مانند پاکستان و عراق، خود تولیدکننده‌ی بزرگ خرما در جهان هستند، اما خرمای ایران همچنان در این کشورها نیز خریدار دارد.

    همچنین، طبق آمار سازمان جهانی، حجم تجارت و صادرات خرما در سال ۲۰۱۱ به بیش از ۴/۱ میلیون تن رسید. ایران نیز در رده دوم صادرکنندگان خرما در جهان، پس از تونس، از نظر قیمت صادرات قرار دارد. پس از تونس و ایران، عربستان، رژیم صهیونیستی، پاکستان، عراق، آمریکا، فرانسه، امارات و مصر در رده‌های سوم تا دهم صادرکنندگان خرما در جهان قرار دارند.

نقش بسته بندی مناسب در تجارت و صادرات خرما

بسته بندی خرمای صادراتی

رژیم صهیونیستی، آمریکا، فرانسه و هلند که تولید خرمای سالانه کمتر از ۲۰ هزار تن دارند به علت بالا بودن قیمت واحد خرمای تولیدی‌شان جزء صادرکنندگان عمده خرما به شمار می‌روند. با وجود اینکه صادرات خرما در کشورهایی مانند عراق و پاکستان از حجم بالایی برخوردار است، اما قیمت خرمای تولیدی این کشورها بسیار پایین‌تر از دیگر کشورها است.

یکی از علت‌های اصلی این تفاوت قیمت، واحد خرمای صادراتی بسته‌بندی مناسب محصولات است. در واقع صادرات خرمای کشورهای کمتر توسعه‌یافته غالباً به صورت فله و بدون بسته‌بندی مناسب انجام می‌گیرد و از این رو خرمای صادراتی این کشورها قیمت بسیار پایین‌تری از خرمای صادراتی کشورهای توسعه‌یافته دارد.

در سال های اخیر صادرکنندگان خرمای ایران نیز تلاش کرده اند تا با بهبود بسته بندی محصولات خود، سهم بیشتری از نظر قیمتی در بازارهای جهانی بدست آورند و بخشی از افزایش قیمت خرما در سال های اخیر بدلیل این تغییرات در بسته بندی خرمای صادراتی است. بنابراین ارتقا در صنعت بسته بندی و تولید محصولات فرآوری شده خرما می تواند در افزایش قیمت خرما در صادرات به دیگر کشورها تأثیر بسزایی داشته باشد.

بسته بندی خرمای صادراتی

با توجه به جمعیت بالای کشورهای هند، مالزی، روسیه و اندونزی، این کشورها قابلیت بالایی در واردات خرما دارند. تولیدکنندگان ایرانی با انجام اقدامات مناسب و بازاریابی، می‌توانند صادرات خرمای ایران به این کشورها را افزایش داده و بهره‌مندی از ظرفیت بالای آن‌ها در واردات خرما بهره ببرند.